همسایه های ایران چگونه تورم را مهار کردند؟ - تور روسیه ارزان

ایرنا نوشت: تورم چیست؟ چرا نگران نماینده است و چه نقشی در اقتصاد دارد؟ تورم از شاخص هایی است که تغییرات آن به راحتی برای مردم و افراد جامعه قابل درک است. در فرهنگ لغات، تورم به معنای ورم کردن است، البته برای درک معنی تورم نیازی به فرهنگ لغت نیست. همین که به بازار برویم و ببینیم که قیمت ها نسبت به سال قبل افزایش داشته اند، معنی تورم را متوجه می شویم. البته باید دقت کرد که هر نوع گرانی هم تورم نیست. اقتصاددان ها تورم را در 20 کلمه به صورت زیر، تعریف می نمایند:

شاخص کمی که تغییرات قیمت یک سبد معین از کالاها و خدمات را در یک بازه زمانی خاص، اندازه گیری می نماید.

مورد دیگری که اقتصاددان ها از مردم می خواهند درباره آن هوشیار باشند، مفهوم کاهش یا افزایش تورم است. کاهش تورم همواره به معنای ارزان شدن قیمت ها نیست. کاهش تورم یعنی میانگین قیمت ها افزایش یافته، اما این افزایش، نسبت به دوره قبل، کمتر بوده است. وقتی تورم صفر باشد، یعنی میانگین قیمت کالاها و خدمات نسبت به دوره قبل، تغییر ننموده است. وقتی تورم به زیر صفر برسد، یعنی میانگین قیمت ها نسبت به دوره قبل، کاهش یافته است.

• تورم چگونه کنترل می گردد؟

تورم، یکی از شاخص های علامت دهنده در اقتصاد است. برخی از شاخص های مالی، بازتابی از کنش ها و واکنش هایی را که در اقتصاد رخ می دهند، ارائه می نمایند و تورم یکی از این شاخص هاست. مثلاً وقتی تورم، صفر یا منفی باشد، اقتصاددان ها و سیاست گذاران، به دنبال نشانه های رکود می گردند و وقتی تورم، اعداد بسیار بزرگی را نشان می دهد، به دنبال شناخت عوامل ایجادنماینده آن می روند.

تورم بالا، تورم افسارگسیخته یا ابرتورم، پدیده ای تقریباً کمیاب در دنیاست و در طول زمان، کشورها آموخته اند که چگونه می توان نرخ های بالای تورم را کنترل کرد و کاهش داد؛ به طوری که بر اساس آمارهای صندوق بین المللی پول، از 193 کشور دنیا، تنها هفت کشور تورم بالای 25 درصدی در سال 2018 را تجربه کردند که البته ایران هم جزو این گروه است. اما جالب است که در این گروه هیچ یک از همسایه های ایران، حضور ندارند. در واقع ایران با تورم 31.2 درصدی در سال 2018، اختلاف قابل توجهی با کشورهای همسایه و منطقه خود دارد.

ونزوئلا با عدد باور نکردنی 929789.5 درصد، رکورددار این هفت کشور است. بعد از ونزوئلا، سودان جنوبی و سودان با تورم 83.5 و 63.3 درصدی قرار دارند. سودان جنوبی حدود سه سال پیش از سودان جدا شد، اما بحران هنوز این دو کشور را رها ننموده است و آثار این بحران در نرخ تورم این کشورها نمایان است. یمن نیز دیگر کشوری است که با تورم 41.8 درصدی در این گروه قرار گرفته است. آرژانتین و کنگو دیگر کشورهایی هستند که با تورم 34.3 درصدی و 29.3 درصدی، در این گروه قرار دارند.

میانگین تورم در منطقه خاورمیانه 9 درصد است، در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا این عدد برابر 11.4 درصد است و اگر پاکستان و افغانستان را هم به مجموع این کشورها اضافه کنیم، میانگین نرخ تورم به 10.4 می رسد. ایران نیز یکی از کشورهایی است که میانگین نرخ تورم را در این مناطق، بالا نگه داشته است.

بر اساس پیش بینی صندوق بین المللی پول، در سال 2024 یعنی در آستانه تحقق سند چشم انداز 1404، تنها دو کشور، تورم بالای 25 درصدی خواهند داشت، ایران و سودان. این در حالی است که در همین سال، بیشترین نرخ تورم در بین کشورهای همسایه ایران مربوط به ترکیه و برابر با 12.4 درصد خواهد بود.

• همسایگان ما چگونه توانسته اند نرخ تورم را پایین نگه دارند؟

تورم، تغییرات سطح عمومی قیمت ها را اندازه گیری می نماید. شاید اولین راه چارهی که برای کنترل تورم به ذهن می رسد، کنترل قیمت ها باشد. اگر جلوی افزایش قیمت کالاها و خدمات گرفته گردد، سطح عمومی قیمت ها هم تغییر نخواهد کرد. این کوتاه ترین و البته بی تأثیرترین راه چاره ممکن است. وقتی عوامل افزایش قیمت، شناسایی و کنترل نگردد، قیمت ها هم کنترل نخواهد شد. دولت ها می توانند بخشنامه هایی برای معین سقف و کف قیمت کالاها و خدمات صادر نمایند، اما نسبت به هزینه های فراوری بی تفاوت باشند. اینجاست که بنگاه های فراوریی یا به دلیل تخلف تعطیل می شوند یا به علت به صرفه نبودن فراوری، از بازار خارج می شوند و قیمت ها هم به دلیل کاهش عرضه و بر خلاف هدف اولیه دولت، باز هم افزایش می یابد.

راه چارهی که کشورهای مختلف را در دست یابی به کنترل و مدیریت نرخ تورم به موفقیت رسانده، اتخاذ سیاست های پولی صحیح است. سیاست های پولی توسط بانک مرکزی معین و اجرا می شوند. نگاهی به کشورهای همسایه نیز نشان می دهد بانک های مرکزی این کشورها چگونه توانستند نرخ تورم را در سطحی نگه دارند که هم ارزش پول ملی و رفاه خانوار حفظ گردد و هم چرخ اقتصاد هم بچرخد.

در افغانستان نرخ تورم به دلیل قیمت های پایین مواد غذایی و تقویت پول ملی در مقایسه با شرکای تجاری، در سطح مدیریت شده 0.6 درصد قرار گرفته است. در ارمنستان، تورم 2.5 درصدی، با هدف گذاری تورمی بانک مرکزی این کشور، به دست آمده است. آذربایجان نیز به شیوه مشابه توانسته نرخ تورم را از 7.9 درصد در سال 2017 به 1.6 در سال 2018 برساند. در عراق نرخ تورم در سطح پایین 0.4 درصدی است، اما به دلیل افزایش تقاضای داخلی و نیز بالا رفتن هزینه مواد غذایی و حمل و نقل، نسبت به سال 2017، این عدد افزایش یافته است. هدف گذاری تورمی سیاست گذار پولی در قزاقستان موجب افزایش مصرف خصوصی در این کشور شده است.

کاهش ارزش روپیه در مقابل ارزهای خارجی، فشار تقاضا و افزایش قیمت سوخت، باعث شد تورم پاکستان از جولای 2018 / تیر 1397 تا مارچ 2019 / فروردین 1398 افزایش یافته و به 6.8 درصد برسد. تورم پاکستان در دوره مشابه گذشته، 3.8 درصد بوده است. بانک مرکزی پاکستان در واکنش به افزایش نرخ تورم، نرخ بهره سیاستی را افزایش داد. استفاده از نرخ بهره استقراض بانک ها از بانک مرکزی، ابزاری است که پس از اصلاح نظام پولی پاکستان و نیز راه اندازی عملیات بازار باز، ممکن شده است. در روسیه نیز این بانک مرکزی است که با هدف گذاری تورمی از سال 2015، توانسته است نرخ تورم را پایین نگه دارد. افزایش نرخ تورم در سال گذشته میلادی، بانک مرکزی ترکیه را وارد عمل نموده تا با اتخاذ سیاست مضیقه پولی، مانع افزایش بیشتر تورم گردد.

بد نیست دوباره به خاطر آوریم که عراق جنگ زده سه سال است که تورم زیر یک درصد را تجربه می نماید. بیشترین تورم افغانستان نیز از سال 2014 به این سو، پنج درصد بوده است. این نشان می دهد که سیاست گذاری پولی صحیح و استفاده از ابزارهای مناسب تا چه حد می تواند در کنترل تورم مؤثر باشد. آنچه امید می رود در دوره مدیریت فعلی بانک مرکزی و با عنایت به رویکرد رئیس کل این نهاد، اقتصاد ما نیز به آن دست یابد.