چرا انیمیشن آرزو دیزنی یک افتضاح تمام عیار است؟ - تور روسیه ارزان

اینکه فیلم قصد ادای احترام به گذشته دیزنی را دارد و گاهی هم خودمطلع می گردد، ایده جالبی است اما متاسفانه آرزو به هیچکدام از اهداف خود نمی رسد. این انیمیشن نه آن قدر تداعی گر گذشته شکوهمند دیزنی است که به عنوان یک تجلیل تحسین برانگیز از آن یاد کنیم و نه به مقدار ای خلاقانه، بلندپروازانه یا حتی بامزه است که بتوانیم آن را جدی بگیریم. نتیجه نهایی؟ یک اثر شکست خورده، بی روح و مأیوس نماینده که آشفتگی در آن موج می زند.

هشدار: در این مقاله خطر لو رفتن بخش هایی از داستان انیمیشن آرزو وجود دارد.

مشکل از همان ابتدا واضح است، از همان جایی که مقدمه فیلم - به سبک کتاب های داستان - قصه پیدایش سرزمین روسس (Rosas) را روایت می نماید، یک پادشاهی که به وسیله مرد جوانی به وجود آمد که باور داشت چیزی مهم تر از یک آرزو وجود ندارد، زیرا آرزوها به شما احساس سرزندگی می دهند و شما را به چیزی که هستید تبدیل می نمایند. هنگامی که مرد جوان متوجه می گردد نرسیدن به آرزوها تا چه مقدار ویرانگر است، تصمیم می گیرد تا پادشاهی مورد نظرش را در یک جزیره برپا کند و خود را مگنیفیکو (بزرگ زاده) بنامد.

در این سرزمین، هر کسی که به 18 سالگی برسد، آرزوی خود را به مگنیفیکو می گوید تا نزد او امانت باقی بماند و بلافاصله این آرزو را برای همواره از یاد می برد. سپس هر ماه، مگنیفیکو آرزوی یکی از این شهروندان را به واقعیت تبدیل می نماید. این یک مقدمه سازی عجیب وغریب است که مخاطبان را متقاعد نمی نماید و یک نسخه ناقص از قصه های افسانه ای کلاسیک است که قلابی و مضحک به نظر می رسد. بله، در ادامه تعیین می گردد که پادشاه مگنیفیکو (با صداپیشگی کریس پاین) یک رهبر دیوانه است و نه یک حاکم خیرخواه، اما حتی یک پادآرمان شهر در ظاهر زیبا و یک قصه نامتعارف هم برای اینکه جواب دهد و کارساز باشد، به نوعی از منطق احتیاج دارد.

ایده اولیه انیمیشن آرزو اما یک میلیون سوال بی جواب به وجود می آورد: چرا ساکنان شهر فکر می نمایند که راه حل مگنیفیکو خوب است؟ چه کسی در دنیا حاضر می گردد رویای خود را تسلیم دیگری و سپس آن را فراموش کند؟ اصلا چرا همه مردم این شهر فقط یک آرزو دارند؟ اگر این مهم ترین آرزوی عمر شما است، چرا پس از اهدای آن به دیگری، ناگهان دیگر آن آرزو را ندارید؟ آیا کارکرد آرزوها در سرزمین روسس فرق دارد؟ اگر هست، چرا و چگونه؟ اصلا این آرزوها چه هستند؟ آیا هیچکدام از اعضای سازنده این انیمیشن، در زندگی خود آرزویی داشته است و می داند آرزو داشتن یعنی چه؟

و همه این ها به کنار، محصول تازه دیزنی قرار است استعاره ای برای کاپیتالیسم باشد؟! یعنی یکی از قطب های تاثیرگذار نظام سرمایه داری حالا دارد گستاخانه علیه آن مرثیه سرایی می نماید؟ این باید یک شوخی باشد، دیزنی حتما می خواهد مزاح کند، این طور نیست؟

هیچ ایرادی ندارد که انیمیشن ها بی معنا باشند و مهمل بافی نمایند - چون به هرحال فانتزی هستند و قرار نیست به دنیای واقعی نزدیک باشند - اما دنیاِ روسس فارغ از اینکه با واقع گرایی سنخیتی ندارد (منظور این است که در همان چهارچوبی که خلق نموده هم منطقی ندارد؛ دنیای که سازوکارهای آن تعیین نیست)، هیچ جذابیت یا غرابتی هم ندارد که حداقل از کنار جنبه های مضحک آن عبور کنیم. ما فقط منتظر می مانیم و می مانیم تا ایده احمقانه فیلم توسعه پیدا کند و این انبساط تنها حفره های نامتناهی داستان آن را پررنگ تر می نماید.

طولی نمی کشد که قهرمان ناشی و شلخته ما، آشا (آریانا دبوز) حقیقت را کشف می نماید. آشا پس از اینکه از پادشاه درخواست می نماید که آرزوی پدربزرگ 100 ساله اش را برآورده کند، از وجه شیطانی مگنیفیکو مطلع می گردد. آرزوی او چیست؟ ساخت چیزی که انگیزه بخش نسل بعدی گردد! (آیا این یک شوخی دیگر است؟ پدربزرگ او واقعا در 18 سالگی چنین آرزوی داشت؟ بهتر است سوال پرسیدن هایمان را تمام کنیم.) مگنیفیکو که این آرزو را خطرناک می داند، خشمگین می گردد و ذات خودش را نشان می دهد.

اینجا یک مشکل بزرگ وجود دارد: آرزو، آرزو است! و هنگامی که کسی از آن ها صحبت می نماید، اغلب برداشتی مبهم از خواسته اش ارائه می دهد. قاعدتاً، یک جادوگر شیطانی که سرد و گرم روزگار را چشیده و اندکی جادو هم بلد است و می تواند آرزوها را برآورده کند، پس حتما این توانایی را هم دارد تا آن ها را بایگانی یا بی اثر کند. به هر حال، ما با کسی روبه رو هستیم که اختیار تام دارد و می تواند با برآورده نکردن آرزوهای خطرناک احتمالی، امنیت پادشاهی خود را حفظ کند. بنابراین منطقی این بود که او واکنشی به آرزوی آشا نشان ندهد و بدون جلب توجه، آرزوی او را هم به لیست آرزوهای به اصطلاح بربادرفته اضافه کند اما در این صورت، او به شرور دلخواه دیزنی تبدیل نمی شد، می شد؟

دیزنی قبلا ادعا نموده بود که سبک بصری انیمیشن آرزو، یک آزمون وخطای شجاعانه است و سبک انیمیشن سازی سه بعدی و دو بعدی را تلفیق می نماید تا هم به آثار کلاسیک ادای دین داشته باشد و هم با آثار دیجیتالی مدرن هم سو باشد. تصاویر پس زمینه، ملایمت آبرنگ را دارند اما با کمی دقت متوجه می شوید که بافت شان فرق دارد، در واقع آن ها چیزی شبیه به آبرنگ هستند اما اصالت و کیفیت آن را ندارند. ما پیش از این، دیده ایم که آثار تلفیقی (دوبعدی با سه بعدی) تا چه مقدار می توانند کارآمد باشند، برای مثال به انیمیشن کلاوس (2019) نگاه بیندازید که سبک دو بعدی اکسپرسیونیستیِ شگفت انگیزش را با نورپردازی سه بعدی ترکیب نموده است یا مرد عنکبوتی: به درون دنیای عنکبوتی (2018) که تصویرسازی هایش استادانه و بی مانند هستند.

در آرزو اما این دو قطب متضاد نه تنها یکدیگر را تکمیل نمی نمایند بلکه ارزش دیگری را از بین می برند: عناصر سه بعدی باعث می شوند تا عناصر دوبعدی تقلبی و مکانیزه به نظر برسند، و عناصر دوبعدی در حضور عناصر سه بعدی، آزاردهنده شده اند و هم خوانی ندارند. از جهاتی، آرزو یادآور انیمیشن کلاسیک کلاچ کارگو (Clutch Cargo) است که دهه 50 میلادی پخش می شد و برای نخستین بار از فناوری سینکرو-وکس استفاده می نماید (یک متد فیلم برداری که تصاویر ساکن را با تصاویر متحرک تلفیق می کرد). در کلاچ کارگو، دهان آدم های واقعی روی شخصیت هایی که با دست کشیده بودند قرار گرفته بود و منافات در این لحظات موج می زد.

دیزنی بی گمان چنین اهدافی را دنبال نمی نموده است. آرزو قرار است - یا بود - چیزی شبیه به انیمیشن ساختارشکن زیبای خفته (1959) باشد، رویای تب آلودی آغشته به دیدگاه های پیچیده و شخصیت های ناموزونی که از قلب دست نوشته های نفیس قرون وسطا آمده اند. آرزو اما به مقدار ای بی پرده و صادق نیست که خودارجاع باشد، و شجاعت هم در آن به چشم نمی خورد؛ مثل این است که همه ویژگی های مثبتی که زیبای خفته را منحصربه فرد - یا حتی جنجالی - نموده بود از آن بگیریم. اینجا یک حالت صورت یا یک حرکت خاص در شخصیت ها وجود ندارد که قبلا ندیده باشید. به عبارت دیگر، همه چیز طوطی وار، قابل پیش بینی و برنامه ریزی شده است و حالت طبیعی ندارد، بنابراین مخاطب نمی تواند در چنین دنیای غرق گردد یا با آن ارتباط برقرار کند.

با این همه، ایده های دیزنی ممکن بود جواب دهد، فقط اگر قطعه های موسیقی آرزو تا این مقدار عاری از احساس و گوش خراش نبودند. مانند فروزن، قطعه های آرزو هم حس وحال نمایش های تئاتر برادوی را دارند - به ویژه یکی از لحظات حساس فیلم که اصلا طراحی کلی آن به درد تئاتر می خورد و نه سینما - اما یک پوشالی بودن خاص در این موسیقی ها و شعرها وجود دارد و به شدت هم تکراری هستند. اینجا نیز، پای تقلید به میان می آید و بازی با کلماتِ لین-منوئل میرندا در موآنا یا سبک موسیقی آشنای رابرت لوپز و کریستن اندرسون-لوپز در فروزن را داریم اما با یک تفاوت بزرگ: خبری از جذابیت پیشین نیست، این قطعه ها شما را تحت تاثیر قرار نمی دهند.

موسیقی های آرزو در پیشبرد قصه یا عمق بخشیدن به شخصیت ها تاثیری ندارند و گویی تنها با این هدف ساخته شده اند که فقط در فیلم باشند تا دیزنی بگوید که این انیمیشن متعلق به آن ها است. آرزو را کریس باک و فاون ویراسانتورن ساخته اند و فیلم نامه اش هم به وسیله جنیفر لی و آلیسون مور نوشته شده است؛ بیشتر اعضای تیم سازنده، باتجربه و حرفه ای هستند و سابقه کار روی فرزون را هم دارند و به مدت کافی در دیزنی بوده اند که ادعا کنیم مسائل اساسی فیلم ناشی از کمبود خلاقیت نیست. ساخت چنین انیمیشن های پرخرجی (آرزو بودجه ای حدودا 200 میلیون دلاری دارد) به حدی طولانی است که اغلب کوچک ترین جزئیات آن ها هزاران بار آنالیز می گردد.

پس مشکل از کجاست؟ شاید معضل اصلی فیلم این باشد که بیش از حد به آن توجه شد، انیمیشنی که قرار بود گل سرسبد جشن 100 سالگی دیزنی باشد و آن ها برای توسعه آن چنان وسواسی به خرج دادند که جنبه های خلاقانه و نوآورانه اش آسیب دید و به چیزی متفاوت تبدیل شد؛ اثری که در برزخی میان گذشته و آینده گرفتار شده و حالا نه به مقدار کلاسیک ها خوب است و نه در مقایسه با مدرن ها حرفی برای گفتن دارد. این تنها تئوری ما است، در غیر این صورت باید ادعا کنیم که ایده های دیزنی تمام شده است و حالا خودشان هم نمی دانند که باید چه نمایند؛ حتی تصور چنین چیزی ترسناک است اما آثار بعدی آن ها احتمالا ما را به یک جواب قانع نماینده نزدیک تر خواهد نمود.

منبع: Vulture